بررسی عوامل مؤثر بر افزایش فروش فیروزه نیشابور

بررسی عوامل مؤثر بر افزایش فروش فیروزه نیشابور
بر اساس مدل آمیخته بازاریابی (4p)

 منبع:مدیریار

چکیده:فیروزه سنگی آبی رنگ است که سابقه استخراج و کاربرد آن در ایران قدمتی هفت هزار ساله دارد. یکی از بهترین و زیباترین انواع سنگ در دنیا تلقی می شود و گواه این مدعا وجود مجسمه گوساله ای مزین به قطعات فیروزه است که در موزه لوور پاریس نگهداری می شود(بر اساس شواهد تاریخی، قدیمی ترین سنگ فیروزه جهان که به دست انسان تراش داده شده است از عمق 5/3 متری زمین در 20 کیلومتری نیشابور کشف شده که روی اسکلت انسانی 5 هزار و 500 ساله قرار داشت). فیروزه ایران که معادن اصلی آن در شمال شرق کشور واقع شده از مرغوب ترین انواع فیروزه است  به طوری که هر نوع فیروزه مرغوب را فیروزه ایران می دانند و در اغلب نمایشگاه های جواهر می توان این سنگ را به عنوان سمبل کشور ایران مشاهده کرد. هدف از انجام این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر افزایش فروش فیروزه نیشابور به منظور ترکیب بهینه این عوامل و ایجاد تغییر در امر بازاریابی این نوع سنگ قیمتی انجام گردیده است. در این میان از ترکیب بهینه عناصر بازاریابی در قالب آمیخته بازاریابی (معروف به 4p) بر اساس مدل جروم مک کارتی در بازه زمانی مهر ماه سال 1392 بوده و از نرم افزار آماریSpss استفاده شده است.جامعه آماری مورد مطالعه شامل کلیه افرادی است که توانایی خرید زیورآلات و مصنوعات با تزئین فیروزه را دارند یا زمینه خرید آن برای آن ها فراهم است و نمونه مورد مطالعه 101 نفر از بین همین افراد بر اساس فرمول کوکران تعیین گردیده است.

تحقیق از نظر قلمرو مکانی، تحقیقات به صورت میدانی بوده و همچنین از طریق اینترنتی هم بهره کافی برده شده است از آنجا که تحقیق حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر افزایش فروش فیروزه نیشابور در شرایط موجود بدون دخل و تصرف یعنی همان‌طور که هست می‌پردازد در قلمرو تحقیقات توصیفی قرار می‌گیرد و از نوع مطالعه پیمایشی است؛ و از طرفی چون رابطه بین  افزایش فروش  فیروزه به عنوان متغیری وابسته با متغیرهای مستقل عناصر آمیخته بازاریابی و عناصر ترویج می‌پردازد، از نوع همبستگی است. از طرفی زمان تحقیق به صورت مقطعی بوده و جمع آوری داده های مورد نیاز تحقیق از طریق پرسشنامه (شامل 28 سوال با پاسخ هایی بر اساس طیف لیکرت) انجام گرفته است. بر اساس نتیجه آماری عنصر ترویج در میان عناصر آمیخته بازاریابی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و مدل 4p به مدل پیشنهادی 4p -TG بر طبق نتایج حاصله تبدیل میگردد.
واژگان کلیدی:فیروزه، آمیخته بازاریابی، عناصر پیشبرد فروش

مقدمه
يافتن بخشهاي كليدي در اقتصاد و توسعه آن، همواره از دغدغه هاي مهم تصميم گيران و سياست گذاران توسعه بوده است. بخشهايي كه با دارا بودن مزيت نسبي بتوانند نقش بيشتري در برآوردن اهداف توسعه، نظير رشد ارزش افزوده، رشد اقتصادي، اشتغال زايي و... داشته باشند.در اين ميان تجربه كشورهاي جنوب شرقي آسيا نشان داده است؛ كه توجه ويژه به صنايع كوچك، اصلاح ساختار ارتباطي بنگاه هاي موجود و همچنين اصلاح فرايند زنجيروار توليد از تامين مواد اوليه گرفته تا فروش و خدمات پس از آن نه تنها عامل مهم ايجاد اشتغال گسترده، بلكه كليد طلايي جهش اقتصادي آنها بوده است. اين در حالي است كه برخي از اين كشورها از نظر برخورداري از مزاياي طبيعي، در سطحي پايين تر از كشور ما قرار داشته و دارند. شاخه صنايع دستي به خصوص توليد زيورآلات و سنگ هاي قيمتي، به علت دارابودن ماهيت كارگاهي و هنري، سازگاري زيادي با الگوي ياد شده دارد. امتيازات منحصر به فرد اين صنايع به لحاظ به كارگيري هنر فردي، ابزارآلات نسبتاً ارزان، ايجاد ارزش افزوده بسيار بالا، اهميت ويژه اي را براي اين صنايع در اقتصاد شماري از كشورها رقم زده است.
مهمترین و با ارزش ترین فیروزه جهان در معدن فیروزه نیشابور وجود دارد که هم اکنون در حال بهره برداری است. معدن فیروزه نیشابور در استان خراسان و در 53 کیلو متری شمال باختری نیشابور قرار دارد. راه دسترسی به معدن در مسیر جاده نیشابور- قوچان قرار داشته و معدن فیروزه نیشابور با طول و عرض 23/58 و25/36 کیلومتر مشخص می شود.
به غیر از این معدن، معدن های دیگری در ایران وجود دارند که عبارتنداز: معدن فیروزه دامغان (باغو)، معدن فیروزه کرمان (شهر بابک)، و معدن فیروزه کاشمر (یخ آب). قیمت فیروزه های این معادن بسیار کمتر از قیمت فیروزه نیشابور است. به عبارتی دیگر در صورتی که دو فیروزه دارای اختصاصات یکسان باشند ( از نظر رنگ، اندازه، نوع، تراش و ...) قیمت فیروزه نیشابوری بین 5 تا 6 برابر بیشتر از سایر فیروزه های ایران است. این تناوب قیمت به این دلیل است که فیروزه نیشابوری از نظر استحکام، زیبایی، دوام و ثابت بودن رنگ به سایر فیروز ه ها برتری دارد.
به جز ایران در کشورهای دیگر نیز فیروزه شناسایی و مورد بهره برداری قرار گرفته است. این کشورها به ترتیب میزان تولید فیروزه عبارتنداز: در نزدیکی لینچ استیشن واقع در ایالت ویرجینیا، لدویل واقع در ایالت کلرادو،کورتلند در آریزونا و همچنین در نوادا، کالیفرنیا و نیو مکزیکو فیروزه، مصر در شبه جزیره سیتا، شیلی، روسیه سفید در سیبری (منطقه سمپلینک)، منچوری چین، تبت، ترکمنستان و استرالیا.
جداسازي فيروزه از سنگ خام در كارگاه هاي تراش صورت مي گيرد و در نهايت فيروزه تراش خورده سوار بر زيورآلاتي چون انگشتر و گردن بند و نيز مصنوعاتي چون كاسه، گلاب پاش و... راهي بازار مي شود و گاه با قيمتهاي بالايي به فروش مي رسد.با عنايت به كاربرد زينتي و حتي درماني اين سنگ (كه در برخي كشورها به آن توجه خاصي شده است) اين فرآورده هنري- صنعتي با يك تقاضاي دائم و حتي فزاينده در سال هاي اخير در بازار مواجه بوده است. همين امر و نيز كيفيت بي نظير فيروزه نيشابور ارزش گاه بالاي مصنوعات فيروزه اي را در بازار سبب شده است. قابل ذکر است که تمام ارزش افزوده اين صنعت در قسمت تراش نهفته است به طوري كه اگر به عنوان مثال يك كيلوگرم از سنگ خام ٢٤ ميليون تومان قيمت داشته باشد، ٢ يا ٣ گرم آن پس از تراش، ٤ الي ٥ ميليون تومان ارزش پيدا مي كند.
مشكل اصلي فيروزه نيشابور براي ورود به بازار جهاني و نيز كسب درجه كيفيت بالا در مصنوعات فيروزه اي، تراش آن است. متاسفانه در سطح جهاني، متقاضيان، كيفيت تراش فيروزه نيشابور در داخل را به هيچ وجه قابل قبول نمي دانند و همين امر به صادرات اين محصول ارزشمند لطمه وارد كرده است.
نبود مديريت صحيح آموزش، كمبود پشتوانه علمي و فني در سطح بالا و نيز كمبود ماشين آلات پيشرفته در اين زمينه از چالش هاي مهم تراش فيروزه در كشور است و تا زماني كه نتوان بحث تراش را اصلاح كرد، نمي توان برنامه ريزي بلندمدت و مطلوبي در اين زمينه داشت.
ضعف حلقه آموزش منابع انساني و تراش تخصصي در اين صنعت، سبب انتقال ارزش افزوده اصلي توليد فيروزه به ساير كشورهاي رقيب شده است. در اين راستا توجه بيش از پيش به امر آموزش اين صنعت در سطح متوسطه و حتي دانشگاهي در راستاي ايجاد سرفصل هاي به روز علمي، آموزشي و مهارتي ضروري است. تغيير در سطح تكنولوژي مورد استفاده در مرحله استخراج از معدن و هم چنين تراش و فرآوري نيز ازجمله نكاتي است كه در توليدات كشور ما در اين حوزه با وجود كشورهاي رقيب مانند آمريكا، مغفول مانده است. توجه به ذائقه بازار جهاني و نوع محصولات نهايي فيروزه به شكل گسترده و عميق از طريق برپايي نمايشگاه هاي متعدد داخلي و خارجي نيز از عواملي است كه در مطالعات بازار جهاني اين محصول ارزشمند بايد به آن توجه كرد. تشكيل كميته اي متشكل از نمايندگان وزارت خانه هاي صنعت، معدن و تجارت، صنايع دستي و گردشگري براي يكپارچه سازي حمايت هاي دولت از عوامل گوناگون توليد مهم تر از همه تعيين استانداردهاي لازم براي شناسنامه دار كردن و قيمت گذاري اين سنگ قیمتی و ارزشمند می باشد.

چارچوب نظری تحقیق
جروم مک کارتی[1] در اوایل دهه 1960 در آمریکا آمیزه بازاریابی را با چهار متغیر شناخته شده به عنوان (4p)  به شرح زیر طبقه‌بندی کرد:[2]
v محصول(Product)
v قیمت(Price)
v توزیع، مکان(Place )
v ترویج(Promotion)
· تبلیغات(Advertising)
· پیشبرد فروش(sales promotion)
· روابط عمومی(Public Relations)
فروش شخصی( Personal Selling) یا  بازاریابی مستقیم((DirectMarketing

شکل شماره 1، عناصر آمیخته بازاریابی (4p)

اهداف تحقیق
هدف اصلی
بررسی عوامل مؤثر بر افزایش فروش فیروزه نیشابور بر اساس مدل آمیخته بازاریابی (4p) در مهرماه  سال 1392.

اهداف فرعی
تعیین تأثیر و میزان اهمیت بین عناصر آمیخته بازاریابی و افزایش فروش فیروزه نیشابور.
تعیین تأثیر و میزان اهمیت بین عناصر ترویج آمیخته بازاریابی و افزایش فروش فیروزه نیشابور.

فرضیه های تحقیق
فرضیه اول:فرض میشود، فاکتورهای آمیخته بازاریابی در میزان فروش فیروزه نیشابور تأثیر یکسانی دارند.
فرضیه دوم:فرض میشود، فاکتورهای ترویج در میزان فروش فیروزه نیشابور تأثیر یکسانی دارند.

تجزیه و تحلیل فرضیه های پژوهش
فرضیه اول:
فرض میشود،  فاکتورهای آمیخته بازاریابی در میزان فروش فیروزه نیشابور از دیدگاه خریداران تأثیر یکسانی دارد.
با توجه به آزمون فریدمن که نتایج آن در جداول زیر آمده است در می یابیم که بین فاکتورهای آمیخته بازاریابی تفاوت وجود دارد این مطلب را مقدار سطح معنی داری که از 05/0 کمتر است نشان می دهد. در آزمون فرید من فرضیه های آزمون برابر است با:
H0 : بین فاکتورهای آمیخته بازاریابی تفاوت وجود ندارد.
H1 : بین فاکتورهای آمیخته بازاریابی تفاوت وجود دارد.
بنابراین با توجه به این که مقدار سطح معنی داری از 05/0 کمتر است بنابراین نمی توان  فرضیه صفر  را  پذیرفت و بین فاکتورهای آمیخته بازاریابی تفاوت وجود دارد.

جدول 1- میانگین رتبه ها فاکتورهای آمیخته بازاریابی

ردیف	فاکتور	میانگین رتبه ها
1	ترویج	92/2
2	قیمت	68/2
3	توزیع	33/2
4	محصول	07/2

 

 

 

 

 

 

 

 

	جدول 2-آماره آزمون
تعداد		101
آماره مربع کای		854/25
درجه آزادی		3
سطح معنی داری		000/0

 

 

 

 

 

 

 

 

براساس نتیجه گیری از بررسی  های آماری میتوان گفت از بین عناصر آمیخته بازاریابی مهمترین فاکتوری که در فروش فیروزه نیشابور تاثیر بسزایی دارد عنصر ترویج میباشد. که این نشان دهنده میزان اهمیت عناصر ترویج که شامل (تبلیغات، روابط عمومی، بازاریابی مستقیم و یا فروش شخصی، پیشبرد فروش )در فروش این نوع سنگ قیمتی است.
فرضیه دوم:
فرض میشود، فاکتورهای ترویج در میزان فروش فیروزه نیشابور از دیدگاه خریداران تأثیر یکسانی دارد.
با توجه به آزمون فریدمن که نتایج آن در جداول زیر آمده است در می یابیم که بین فاکتورهای ترویج تفاوت وجود دارد این مطلب را مقدار سطح معنی داری که از خ05/0 کمتر است نشان می دهد. در آزمون فرید من فرضیه های آزمون برابر است با:
H0 : بین فاکتورهای ترویج تفاوت وجود ندارد.
H1 : بین فاکتورهای ترویج تفاوت وجود دارد.
بنابر این با توجه به این که مقدار سطح معنی داری از 05/0 کمتر است بنابراین نمی توان فرضیه صفر را  پذیرفت و بین فاکتورهای ترویج تفاوت وجود دارد.

ردیف	فاکتور	میانگین رتبه ها
1	پیشبرد فروش(سیاست عرضه محصول)	82/2
2	فروش شخصی(بازاریابی مستقیم )	65/2
3	روابط عمومی	27/2
4	تبلیغات	26/2

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 3 - میانگین رتبه ها فاکتورهای ترویج

جدول 4 - آماره آزمون

تعداد	101
آماره مربع کای	419/14
درجه آزادی	3
سطح معنی داری	002/0

 

 

 

 

 

 

 

براساس فرضیه دوم در واقع عنصر پیشبرد فروش از میان عناصر ترویج بیشترین اهمیت را داراست و همانطور که جدول شماره(3)نشان میدهد دومین عنصر فروش شخصی و یا بازاریابی مستقیم و سومین عنصر روابط عمومی و در نهایت تبلیغات میباشد.

مدل پیشنهادی
بر اساس نتایج حاصل شده از آمارها و بررسی های نهایی میتوان به این نتیجه رسید که با فرض اینکه در مدل آمیخته بازاریابی هر کدام از فاکتور ها دارای اثر یکسانی بر میزان فروش بودند و تقریباً همه به یک میزان مؤثر بودند ولی با این پژوهش مشخص شد هر یک از فاکتور ها بنا به اهمیت در فروش فیروزه نیشابور دارای اثرات متفاوتی است که طبق نوشته بالا ترتیب اهمیت و یا تأثیر این عناصر در میزان فروش این نوع سنگ قیمتی مبدل مدل بودند. بر این اساس ما مدلی را طبق درجه بندی، اهمیت و تأثیر هر یک از عناصر و فاکتورهای آمیخته بازاریابی در میزان فروش فیروزه نیشابور ایجاد کرده ایم که به شکل زیر خلاصه شده است.

 

شکل2، آمیخته بازاریابی مدلTG- 4p

بر اساس شکل  (2) مشخص شد عنصر ترویج بیشترین تاثیر را در فروش فیروزه نیشابور دارد  و سپس به ترتیب عنصر قیمت، عنصر توزیع و عنصر محصول در فروش فیروزه نیشابور  تاثیر گذار خواهند بود.درمورد عناصر ترویج که هر یک از آنها به  طور قابل توجهی بر میزان فروش فیروزه نیشابور  تاثیر گذار می باشند نیز می توان مدل پیشنهادی زیر را ارائه داد.

 

شکل 3، عناصر ترویج مدلTG- 4p

در مدل پیشنهادی عناصر ترویج (شکل3)، مهمترین عنصر، سیاست های عرضه محصول یا در واقع تبلیغات پیشبرد فروش است. بعد از آن همانطور که شکل نشان میدهد فروش شخصی و در کنار آن بازاریابی مستقیم و عنصر سوم روابط عمومی و در نهایت تبلیغات است که بیشترین اثرات را بر فروش دارد.با توجه به مدل بیان شده سرمایه گذاران و افرادی که می خواهند در حوزه ی سنگ قیمتی فیروزه سرمایه گذاری کنند میتوانند با یک برنامه ریزی جامع بر طبق مدل، فروش زیورالات و مصنوعات را افزایش دهند.همچنین به آن ها کمک میکند تا بدانند در کدام بخش فعالیت گسترده داشته باشد که زمینه ساز توسعه و فروش زیور آلات و مصنوعات با تزئین فیروزه گردد. و بر طبق مدل، معیارهای خود را برای هر قسمت دسته بندی کنند و به ترتیب اهمیت در فروش، آنها را مورد پردازش قرار داده و روی آن سرمایه گذاری و فعالیت کنند.

نتایج براساس آزمون ها:
1. از بین عناصر آمیخته بازاریابی مهمترین فاکتوری که در فروش زیورآلات و مصنوعات با تزئین فیروزه اثر بسزایی دارد عنصر ترویج میباشد که با میزان اهمیت (92/2) در میان عناصر بیشترین میانگین را به خود اختصاص داده است. که این نشان دهنده میزان اهمیت عناصر ترویج که شامل (تبلیغات، روابط عمومی، بازاریابی مستقیم و یا فروش شخصی، پیشبرد فروش) در فروش این نوع سنگ قیمتی است .در این راستا سرمایه گذاران میتواند با سرمایه گذاری مناسب در عنصر ترویج زمینه توسعه و افزایش فروش زیورآلات و مصنوعات با تزئین فیروزه را مهیا سازند.
همچنین بر اساس اولویت بندی در عناصر قیمت نیز بعد از ترویج مهم میباشد. برای مقابله با رقابت کنند گان باید تا حدی به مشتری تخفیف و یا کارت های هدیه و یا کارت های قرعه کشی داده شود تا بر تعداد مشتریان و میزان فروش افزوده شود.
در بخش توزیع، محل و مکان فروش مهم تلقی میشود. فروشگاه ها باید از نظر مکانی در جایی قرار داشته باشند که هم از جهت دسترسی آسان به مشتری و هم از لحاظ موقعیتی و توزیع در بهترین مکان استقرار داشته باشند. و اینکه توزیع را فقط به مراجعه مشتری نبینند بلکه باید در سطح وسیعی از جمله در وب سایت و شبکه های اینترنتی ارائه خدمات نمایند.
و در مورد آخرین عنصر، محصول از دید مشتریان بوده که در واقع توجه به نیاز و خواست مشتری و ارائه آنچه که نیاز و تقاضای مشتری است مهم بشمار می آید. در واقع نوع محصول و خدماتی که قرار است به مشتری ارائه شود باید تمام خصایص یک محصول و خدمات ایده آل را داشته باشد و تنوع زیادی در این گونه موارد موجود باشد و خدماتی عرضه شود که از نظر مشتری بر طرف کننده ریسک و نیاز او گردد.
2. از بین عناصر ترویج که مهمترین عامل با میانگین (82/2)مربوط به پیشبرد فروش(سیاست های فروش) می باشد که تأثیر قابل توجهی در فروش زیورآلات و مصنوعات با ترئین فیروزه از نظر طیف خریداران داشته است . سرمایه گذاران میتواند با یک برنامه ریزی دقیق و جامع بیشترین اثر را از این بخش برای فروش بیشتر این سنگ قیمتی  به کار ببرند.
در مورد عنصر دوم که فروش شخصی و بازاریابی مستقیم است که بعد از پیشبرد فروش مهم در نظر گرفته میشود. در واقع بیشترین میزان فروش زیورآلات و مصنوعات با ترئین فیروزه اغلب از طریق بازاریابی مستقیم و شخصی حاصل میشود. که سرمایه گذاران میتوانند در این بخش فعالیت های گسترده ای در زمینه ایجاد شبکه فروش و بهسازی این شبکه از طریق به کار گیری نیروی انسانی کارآمد و متبحر، فروش بالایی ایجاد نمایند.
در بخش روابط عمومی، تمام موفقیت های فروش امروز و فردا های فروشگاه ها بر پایه کیفیت روابط عمومی با مشتریان بنا نهاده شده است. امروزه برای خیلی از مشتریان رابطه در اولویت قرار دارد و این رابطه برای آنها از خود خدمات و محصول مهم تر است.
در نهایت تبلیغات که بخش وسیعی از عملیات هر مؤسسه یا بنگاه می باشد. شاید پیش پا افتاده ترین راه حل برای فروش بیشتر زیورآلات و مصنوعات با ترئین فیروزه در مؤسسه یا بنگاه تبلیغات است. برای فروش و آگاهی بیشتر  مردم، نهاد تبلیغات در این خصوص بسیار کارآمد و موثر است.
در خصوص خرید و فروش سنگ های قیمتی در کشور، آن طور که باید و شاید در زمینه اطلاع رسانی و آموزش مخاطبان اقدامات مؤثری صورت نگرفته که این امر به عدم گسترش این صنعت مهم و سود آور در جامعه منجر شده است.

پیشنهادات محقق
1_ایجاد قطب تخصصی استخراج و کشف مکانیزه فیروزه توسط ماشین آلات پیشرفته اکتشاف
2_تاسیس مراکز آموزش فیروزه شناسی و فلزات گرانبها و تاسیس کارگاههای تخصصی تراش با تاکید بر طراحی
3_مهیا کردن بستر های لازم جهت حضور گردشگران خارجی و بازدید تور های داخلی از معدن فیروزه در جهت شناساندن فیروزه اصیل نیشابور
4_شرکت در نمایشگاهای بین المللی فلزات گرانبها جهت شناساندن هر چه بهتر این محصول و پیدا کردن بازارهای هدف
5_ساخت کارگاه های مجهز و پیشرفته تراش فیروزه در محل های نزدیک به معادن در نیشابور
منابع:
تفرشی مطلق، علیرضا، خاندانی، محمدعلی(1389)، نگرش سیستمی به نام و نشان تجاری، تهران، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران
حق گو.محمد،«بررسی مشکلات و جایگاه صنعت فیروزه در استان» ،(1387)
دادخواه، محمدرضا، (1388)، مشتری مداری(علمی-کاربردی)، تهران، شهر آشوب
پرویز، «مدیریت فروش و فروش حضوری با نگرش بازار ایران». (۱۳۸۴)، چاپ اول، تهران، انتشارات تورنگ.
دیویس، اسکات، (2000)، هدایت توسعه‌ سودآور از طریق نامهای تجاری، نشریه میثاق مدیران، شهریور/1385، شماره 14، 8 صفحه
رباطیان .مسعود،«بررسی معدن فیروزه نیشابور »،نشریه طلا و جواهر،ص7و8
روستا. احمد، ونوس. داور، ابراهیمی. عبدالحمید، «مدیریت بازاریابی»،(۱۳۷۸) ، چاپ چهارم، تهران، انتشارات سمت.
شیفمن، استفن،(1386)،  فروش از راه دور،محمد ابراهیم گوهریان و لیدا نورالعینی، تهران، نسل نو اندیش
طاهری، شهنام، (1387 )، بهره وری وتجزیه وتحلیل آن درسازمان ها، تهران، انتشارات نشرهستان.
کاپفررژان، نوئل ، (1385)، مدیریت راهبردی نام تجاری، سینا  قربانلو، تهران، مبلغان
کاتلر. فیلیپ، «کاتلر در مدیریت بازار» مترجم. رضایی نژاد. عبدالرضا،(۱۳۷۹)، چاپ اول، تهران، انتشارات نشرفرا.
کاتلر، فیلیپ. « اصول بازاریابی» مترجم، پارسائیان، علی (۱۳۸۰)، چاپ اول، تهران، انتشارات جهان نو.
کاظمی، سید عباس،(1389) بهره وری وتجزیه وتحلیل آن درسازمان ها،تهران، واحد تحقیق و توسعه،.
لقایی.مهناز،«فیروزه نیشابور  نگین بی بدیل در جهان»،نشریه زائر ،شماره 162،ص1و2
محمدیان، محمد، رونقی، محمدحسین،(1389)، استراتژی ها وتکنیک های ارتقای برند، تهران، موسسه کتاب نشرمهربان
هيگ، مت، (1388)، سلاطين نام هاي تجاري، سنبل بهمنيار، تهران، سیته
يوآكيمزتالر، اریک، (1387)، پنهان پيدا، عطیه بطحایی، تهران،  رهیافت
[1] MC. CARTY
[2] کاتلر. فیلیپ، «کاتلر در مدیریت بازار» مترجم. رضایی نژاد. عبدالرضا، (1379)
دکتر مهدی تقوائی
مدیر گروه مدیریت بازرگانی وجهانگردی، دانشگاه پیام نور،  صندوق پستی 364، مشهد، ایران
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
علیرضا شالچیان
کارشناس مدیریت جهانگردی، دانشگاه پیام نور، مشهد، ایران