منطقه طلایی مدیریت

تکنیک های فردی برای خلق راهکارهای مختلف

تکنیک های فردی برای خلق راهکارهای مختلف

یکی از ساده ترین راه افزایش خلاقیت در سازمان توسعه مهارت اعضای آن در خلق  راهکارهای مختلف به عنوان بخشی از فرایند حل مسئله است.د
ر اینجا تعدادی تکنیک درباره خلق راهکارهای مختلف ارائه می کنیم که بعضی فردی و بعضی گروهی هستند.یکی از ویژگی های اغلب تکنیکها جذبه آن برای افراد دارای قدرت تجزیه و تحلیل و گرایش شهودی است و بیشتر آنها به روشهای گام به گامی متکی هستند که تناسب خوبی با مدلهای حل مسئله دارند.

فرایندهای فردی برای خلق راهکارهای خلاق
در اینجا به شرح 38 فرایند می پردازیم که بعضی از آنها توسط گروه هم قابل استفاده است.

قیاسها و استعاره ها
قیاس یعنی مقایسه دو چیز که در اصل غیر مشابه هستند .ولی با این عمل نشان میدهیم که بین آنها تشابهی وجود دارد.از قیاس اغلب برای حل مسئله استفاده می کنند.برای مثال از نحوه غذا خوردن ملخ طراحی انژکتور بزرگ ‌ROC302  بود که با کمک بیلهایی سنگ معدن را بر روی نقاله می گذاشت.
استعاره کلامی است که در آن دو اندیشه به وسیله یک نقطه مشترک به یکدیگر پیوند میابند.و می توان گفت همه استعاره ها قیاس ساده اند .اما همه قیاسها استعاره نیستند . در استعاره چیزی را به گونه ای در نظر می گیرند که گویی چیز دیگری است و تشابهی را نشان میدهد که در حالت عادی افراد متوجه آن نیستند .مانند جملاتی مثل جریان افکار ،گروهبان پارسکنان،انجماد دستمزدهاو غیره....

تحلیل راه حل های گذشته
در این روش از کتابها و تحلیل راه حلهای گذشته و حتی داستانها یی که قبلا استفاده شده است برای خلق راهکارهای جدید استفاده  می شود.

تداعی
تداعی یعنی برقراری رابطه ذهنی بین دو شیئ یا اندیشه بر اساس سه قانون مجاورت(دیدن تخته سیاه و یاد مدرسه افتادن)
شباهت(دیدن ثور و یاد عطارد افتادن)
تباین (مانند سیاه و سفید یا زن و مرد)
تداعی آزاد یعنی هر آنچه درباره کلمه ای که نوشته اید یا تعریف یک کلمه هر چیزی که به ذهنتان رسید بیان می کنیدو با این روش یک رشته از افکار پدید می آید.این روش هم می تواند به صورت فردی و هم به صورت گروهی بکار می رود.برای مثال درشرکت کمبل سوب با انتخاب تصادفی واژه دستگیره از یک فرهنگ لغت واژه اشپزخانه تداعی و سپس به چنگال منتهی شد که در نهایت به سوپی که بتوان آن را با چنگال خورد رسیدند.

زنجیره تداعی ویژگی ها
در این روش  با بر شمردن فهرستی از ویژگی ها و تداعی آزاد درباره هر یک از این ویژگی ها نظریات تازهای درباره آن خلق می نمائیم .
خلاصه این مراحل به صورت زیر است :
1.    کلیه صفات یا ویژگیهای مسئله را فهرست بندی کنید.
2.    در مورد هر یک از صفات یا گروهی از صفات تداعی آزاد کنید.
3.    راه حل های پیشنهادی را ازنظر امکان پذیری  بررسی کنید .
4.    بقیه وژگان را نیز تداعی کنید و سپس بهترین راه ممکن را انتخاب کنید.

برشمردن صفات
ابتدا کلیه صفات یک مسئله یا شیئ را بررسی کرده و سپس به طور منظم این صفات را دسته بندی کرده و پس از تجزیه و تحلیل سعی می کند هر چند روش ممکن را تغییر دهد نمونه ای از این صفات عبارتند از رنگ ،سرعت،بو ،اندازه ،و غیره ...

بازگشت به مشتری
در این روش با روی آوردن به مسائل مربوط به مشتری و رابطه بین فعالیت های خود و مشتریان را به لحاظ قیمت ،تبلیغ،توزیع ،و بازار را بررسی کرده تا مسئله را از دید مشتری حل کنید.

بازگشت به خورشید
همه چیزهای فیزیکی را می توان به معادله انرژی آنها تبدیل کرد.با ردیابی منشا آنها تا منابع طبیعی و در نهایت تا خورشید به عنوان منبع همه انرژیها می توان رابطه بین اجزای یک مسئله را بهتر درک کرد.و این درک بهتر می تواند به راه حل هایی منجر شود.برای مثال برای یک کفش اجزای آن را مثل لاستیک ،میخ ،واکس،نخ و غیره را می توان نام برد برای هر یک از این اجزا می توان یک فرایند را تا منابع طبیعی و در نهایت تا خورشید ردیابی کرد.
کائوچو:مهر ،قالب ،پاشنه،کشتی سازی ،فرایند لاتکس ،کارخانه لاستیک،درخت کائوچو
چرم :بافت ،رنگ زدن،سوراخ کردن ،برش ،دباغی ،کشتارگاه،دامداری ،تغذیه
و غیره سپس باید دید که آیا هیچ یک از کلمات جدید مواد یا کاربرد جدیدی را پیشنهاد می دهندبرای مثال آیا می توان از الیاف دیگری استفاده کرد.

چرخه فرصت
در این فرایند با انتخاب تصادفی ویژگیهای مسئله و ترکیب آنها برای بدست آوردن موضوعی که بتوان آن را در جلسه طوفان فکری بررسی کرد تشکیل می شود .این فرایند وقت گیر اما بسیار مفید است
مراحل این فرایند به شرح زیر می باشد:
1.    مسئله را تعریف کنید- مثلا طراحی یا ساخت محصول جدید
2.    دایره ای بکشید و آن را مانند ساعت از یک تا دوازده شماره گذاری کنید.
3.    هر یک از دوازده ویژگی مسئله را تک تک انتخاب کنید.
4.    تاس بیندازید برای انتخاب اولین ویژگی مسئله که باید انتخاب کنید.
5.    به صورت انفرادی یا گروهی جلسه طوفان فکری را اجرا کنید.
6.    تاس انداختن را آنقدر ادامه دهید تا هر 12 شماره را انتخاب کنید.
7.    صفات و ویژگیها را با همدیگر ترکیب کنید و در نهایت اقدام به جلسه طوفان فکری ،تداعی آزاد و یا ترسیم ذهنی از این ترکیبها نمایید. 

برنامه های کامپیوتری
بهترین برنامه کامپیوتری مورد استفاده به لحاظ محاسبه idea fisher  است .این برنامه حاوی حدود 60000 واژه است که در مجموع 6500000  تداعی معنایی را تشکیل می دهد.و این تداعی ها با چندین هزار سئوال مرتبط هستند.که این سئوال ها به سه دسته تقسیم میشوند:
1-    توجیه و تصریح
2-    اصلاح
3-    ارزیابی ،
پرسشها ایده ها و تداعی ها را بر می انگیزد و عیب اصلی آن گران بودن حافظه مورد استفاده است.
برنامه دیگری هم به اسم idea generator  وجود دارد که میتوان از آن باری حل مسئله استفاده کرد.که با بررسی فرایند حل مسئله تمام ابعاد مسئله را مورد توجه قرار می دهد.
برنامه ideagenبا در اختیار قرار دادن واژگان تصادفی در خلق نظرات از طریق تداعی به کاربر کمک می کند.و بالاخره نرم افزارهای  mindlinkو  inventionmachine  نیز وجود دارند که می توان از آنها استفاده کرد.

موعد مقرر
در این  روش با تحت فشار قرار دادن افراد و تعیین ضربالاجل باعث افزایش خلاقیت افراد خلاق می شویم زیرا فشار فعالیت نیمکره سمت راست مغز را افزایش میدهد.

قیاس های مستقیم
در این روش حقایق ،دانش ،یا فناوری در یک زمینه خاص در زمینه خاص دیگری بکار برده می شود .زیست شناسی زمینه مناسبی برای اینگونه  قیاس ها است .برای مثال برای بهبود کارایی رباطها مطالعه حشرات به دانشمندان خیلی کمک کرده است.یا دانشمندان انگلیسی با قیاس چشم شب پره ها دیسکهای ذخیر نوری را تولید کرده اند.
یکی از کاربردهای اصلی قیاس تکنیک گشت و گذار است و معمولا هنگامی بکاربرده می شود که از بیشتر تکنیکهای سنتی نظیر توفان فکری یا نقشه ذهنی استفاده شده و بی حاصل بوده .این تکنیک یک تمرین تداعی واژه است که بسیا رچشم گیر است و حل کنندگان مسئله وقت خود را صرف خیال پردازی بر اساس واژه یا واژگان می کنند.سپس از آنان خواسته می شود بین موهومات خود و مسئله  رابطه برقرار کنند .

منابع ایده ر مشخص کنید
برای این کار می توانید به مجله های success  که انبوهی از ایده ها را در داخل مربعهای کوچک نشان می دهد مراجعه و همچنین در بایگانی خود مقاله های علمی زیادی را نگه داری کنید.

با حواس پنجگانه خود مسئله را بررسی کنید
برای این کار با طرح پرسشهایی نظیر:
 چه حسی دارد؟
چه بویی دارد؟
چه صدایی دارد؟
چه مزه ای دارد؟
چگونه به نظر میرسد؟ و جواب به آنها راه حلهای احتمالی که به نظر می رسد نام ببرید.

شبکه شطرنجی FCB 
این تکنیک بیشتربرای ارائه محصولات یا خدمات جدید مناسب است.این تکنیک توسط ریچارد وون طراحی شد و داری یک ماتریس چهار خانه ای نظیر ماتریس های مورد  استفاده در مدیریت است و دو محور ماتریس میزان مشارکت زیاد و کم و میزان تفکر و احساس را در رابطه با محصولات و خدمات نشان می دهد .مشارکت کم برای محصولات گران قیمت نظیر ماشین و مشارکت کم برا ی محصولات ارزان قیمت نظیر صابون را شرح می دهد.
تفکر بیانگر محصولات یا خدماتی است که مطابق با معیارهای کلامی ،عددی و ادراکی ارزیابی شود و مصرف کننده مایل است اطلاعات بیشتری در باره آن کسب کند.زیبایی این شبکه به این است که می توانیم هر چیزی را که خواستیم به آن اضافه کنیم.
خلاصه مراحل ساخت این شبکه به شرح زیر است
1-    ترسیم یک ماتریس چهار خانه ای با محورهای مشارکت زیاد و کم مشتری و تفکر و احساس مشتری
2-    محصولات موجود در بازار را روی این محور قرار دهید.
3-    منفذهای بازار را مشخص و محصولاتی را تولید کنید که بتواند این منفذها را پر کند.

تکنیک متمرکز بر شیئ
 این تکنیک برای مواقعی مناسب است که نیاز به سطح بالای خلاقیت است .نظیر دستیابی به ایده ها برای تبلیغ طرحهای کلی.تفاوت ان با سایر تکنیک ها در انتخاب شیئ یا موضوع به صورت اجباری است.
خلاصه مراحل این تکنیک به شرح زیر است:
محصول یا خدمات یا شیئ را برای تغییر بر گزینید.
ویژگی های این قلم را فهرست بندی کنید.
واژه مربوط به هر صفت را تداعی آزاد کنید.
چگونگی عملی کردن هر یک از این تداعی ها را برای حل موضوع ذکر کنید.

نگاه تازه
برای این کار باید از بیرون کسی را آورد که چیزی درباره موضوع نمی داند و آشنایی با سازمان ندارد.و از او بخواهید که درباره مسئله نظر بدهد .یا میتوانید از یک بچه شش ساله  دعوت کنید که این کار را بکند.

خرده ایده ها و قفسه بندی آنها
در این روش جرقه های ناگهانی ذهن و و یادداشت های حاصل از مکالمات یا مطالعات و اطلاعات ایده های بدست آمده در توفان فکری و غیره را می توان در تابلوهای قفسه دار نگه داری و این کار باعث می شود شما با نگاه کردن به آنها ببینید آیا الگویی برای انها وجود دارد یا نه.

دفترچه یادداشت ایده
برای این کار یک دفترچه یادداشت کوچک در جیب داشته باشید و هر ایده ای که به ذهنتان در طول روز می رسد یادداشت کنید.
نهاده - ستاده ،(ورودی -خروجی )

خلاصه مراحل این روش به این صورت   است :
•    نهاده های سیستم مورد نظر و نیازمندی ها و ویژگی های محدودیت آور را مشخص کنید.
•    از طریق طوفان فکری راههای پل زدن بین نهاده و ستاده را مشخص کنید.
•    از صفات  و ویژگیهای نهاده برای طرح راه حلها بهره بگیرید.
•    پیوسته این سئوال را مطرح کنید که آیا می تواند به هیچ طریقی به ستاده دلخواه تبدیل شود.
•    راه کارهای مختلفی که با این روش خلق شده اند را بررسی کنید.

گوش دادن به موسیقی
 گوش دادن به موسیقی ارام و ملایم روشی برای رها کردن ضمیر ناخوداگاه انسان است زیرا موسیقی در سمت راست مغز شنیده می شود یعنی سمتی که بیشتر ادراکی است .و باعث به خواب رفتن سمت تحلیلی مغز می شودبه این ترتیب سمت ادراکی بیشتر فعال می شود.

نقشه کشی ذهنی
این روش یک فرایند طوفان فکری است.با این تفات که در توفان فکری شما هر چه به فکرتان رسید به زبان می اورید حتی ایده های نسنجیده و بی هدف و کسی حق انتقاد ندارد اما در  این روش نام موضوع مورد بررسی را در تکه های کاغذی نوشته و دور آنها را خط می کشید.سپس هر یک از ابعاد آن را گسترش دهید و خطوطی را به بیرون از دایره مانند جاده هایی به خارج از شهر رسم کنید و از این خطوط نیزشاخه هایی برای بررسی جنبه های مختلف این ویژگی موضوع رسم کنید و سپس با بررسی آن موارد تکراری را مشخص و روابط بین آنها را پیدا کنید.

نام بردن کاربردهای احتمالی
نام بردن استفاده های یک موضوع به یافتن راه حلهایی برای دسته کاملی از مسائل کمک می کند.برای مثال جوش شیرین علاوه بر استفاده در آشپزی به عنوان بوگیر ،سر ساز ،بوگیر و شوینده استفاده می شود.

تکنیک ناپلئون
وانمود کنید که شخص مشهوری هستید و سعی کنید موضوع را از دید ان شخص حل کنید.مثلا بگویید اگر نیوتن با این موضوع برخورد میکرد چکار می کرد.

جستجوی تصادفی سازمان یافته
برای این کار صفحه ای از واژه نامه ای به صورت تصادفی باز کنید و از واژه های آن صفحه برای خلق ایده به شیوه ای از چک لیست کلامی استفاده کنید و سپس با استفاده از یک ماتریس دومحوری واژه های آن صفحه رابا یک مسئله یا ویژگی های آن مقایسه کنید.

قیاسهای شخصی
در این روش خود را به جای موضوع یا مسئله قرار دهید به فرض در سال 1980 در یک جلسه قیاس شخصی در شرکت ژیلت مدیران خود را به جای موی سر انسان تصور کردند و احساس مو را بیان کردند مثلا از اینکه هر روز شسته می شوم وحشت دارم ،یا باید هر روز تمیز شوم که در نتیجه تولید شامپو های متفاوت برای سازگاری با انوع مو بود.

تحریک تصویر
هدف این روش به دست آوردن ایده هایی فراتر از ایده های بدست آمده از طریق طوفان فکری است.در این روش شرکت کنندگان به جای تصور یک سفر یا گشت و گذار به تصویر نگاه می کنند و نباید درباره انچه که باید در تصویر نشان داده شود بحث کنند .بلکه باید در پایان جلسه درباره آن بحث کنند.

چک لیست بهسازی محصول
این شیوه مرکب از چند صد واژه است که در سه دایره متحدالمرکز و در مقوله هایی نظیر (سعی کنید)و (به صورت زیر در آورید) ،(به این چیزها بیندیشید)و غیره مرتب شده است.با چرخاندن دایره ها و پیکانهای متصل به آنها چندین ترکیب از واژه به وجود می آید که ممکن است امکاناتی در رابطه با محصول یا خدمت موجود پیشنهاد دهد.

ربط
در این روش کلیه فعالیت ها اقتصادی یا محصولات مرتبط با خود را فهرست کنید تا در تصمیم گیری برای محصولات جدید از انها استفاده کنید .

واژه های ربطی
این روش شامل استفاده از واژه های ربطی شامل افعال و حروف اضافه و تجزیه و تحلیل شناختی واژگان و تکنیک متمرکز بر اشیا است . هریک از این فرایندها مستلزم انطباق مجموعه ای از توصیف کنندگان در مقابل یک شیئ یا مسئله ،مجموعه ای دیگر از توصیف کننده ها نظیر نام محصولات است.
خلاصه مراحل این روش به شرح زیر است:
•    محصول یا خدمتی را که می خواهید تغییر دهید مشخص کنید.
•    واژه های چک لیست های مختلف را در مورد آن بکار ببرید و نتایج را در فضای خالی ارائه شده در فرم ثبت کنید.
•    نتایج را مرور کنید و ببینید آیا راح حلهای احتمالی را مطرح می سازند.

معکوس – عکس معکوس
این روش می تواند شناختهایی نسبت به راه حل های جدید برای یک مسئله به وجود آورد.با استفاده از یک فعل حرکتی مسئله رابیان کنید سپس متضاد آن فعل را در نظر بگیرید و مسئله جدیدی را به این صورت خلق کنید و حل نمایید .راه حلهای این مسئله می تواند ایده هایی درباره حل مسئله اصلی به دست دهد.

غلتیدن در علفزار ایده
در این روش شما ابتدا باید درباره مسئله تا جایی که می توانید کتاب و مطالب جمع آوری کرده و سپس آنها را به سرعت در یک نشست مطالعه کرده و از خود بپرسید اینها چه معنایی دارند؟آیا الگوهایی وجود دارد؟چه مضامینی را مطرح می سازند و چه راه حلهایی به ذهنتان خطور می کند؟

تکنیک 7×7
•    ایده های مشابه را ترکیب کنید.
•    داده های نامربوط را حذف کنید.
•    ایده ها را اصلاح کنید
•    داده های اضافی را برای مراجعات بعدی نگه دارید.
•    تمرینات گذشته را مرورکنید تا بتوان امکانات مربوط به اصلاح را شناسایی کرد.
•    گروه بندی های غیر مشابه را در ستونهای جداگانه دسته بندی کنید.
•    موارد را در هر ستون رتبه بندی کنید.
•    هر ستون را با استفاده از ایده اصلی به عنوان سرفصل تعمیم کنید.
•    ستونها را از چپ به راست بر اساس اهمیت یا سودمندی بر رئی تابلو های قفسه دار رتبه بندی کنید.

یافتن راه حل مسئله در خواب و رویا
در این روش شما باید قبل از خواب به صورت عمیق به مسئله فکر کنید و سپس آن را از ذهنتان بیرون کنید و بخوابید صبح که از خواب بیدار شوید می بیندید در خواب راهکارهایی به ذهنتان رسیده است.

تکنیک دو کلمه ای
در این روش دو کلمه را از صورت مسئله انتخاب کنید و سپس این واژه ها را به روشهای مختلف ترکیب کنید.
خلاصه این روش به صورت زیر است:
•     دو کلمه را انتخاب کنید.
•    واژه های جایگزین این دو کلمه را نام ببرید.
•    اولین کلمه را  از اولین فهرست انتخاب و با اولی کلمه از دومین فهرست ترکیب کنید.
•    این ترکیب را بررسی و ببینید ایا ایده ای به ذهنتان می رسد.
•    نخستین کلمه از اولین فهرست را با دومین کلمه از دومین فهرست ترکیب کنید.
•    ترکیب کلمه ها را ثبت و ترکیب را آنقدر ادامه دهید که همه ترکیبهای ممکن صورت گرفته باشد.

استفاده از کامپیوتر برای تحریک خلاقیت
کامپیوتر هایی مانند producerاین امکان را میدهد که جلوه های ویژه ای در نمایشها ایجاد شود.برای مثال نمودار قطاعی به صورت سه بعدی ظاهر می شود و در حال حرکت در فضا چرخش نیز داشته باشد.بسته هایی نظیر mac paint,pc paint brushبه کاربر این امکان را می دهد نمایشهای مبتنی بر هنر تولید کند.برنامه های نرم افزاری freehand –deisegner- coreldraw, و غیره دارای قابلیت های گرافیکی و الفبایی برای افزایش خلاقیت هستند.
 
چک لیست کلامی برای خلاقیت
در این روش باید نام محصول یا خدمت را در جای خالی بالای صفحه بنویسید سپس افعال و تعاریف ارائه شده در چک لیست اسبورن را در مورد اینموضوع بکار ببرید و ایده های جدید خود را در جای خالی مقابل افعال ثبت کنید در یک گروه اعضا می توانند پاسخهای خود را مقایسه کنید و با استفاده از پیشنهادات یکدیگر ایده های جدید به دست آورید.چک لیست اسبورن ترکیبی از سئولات زیر است که باید روی موضوع انجام داد مانند کاربردهای دیگر ؟اصلاح کردن؟سازگار کردن؟بزرگ کردن؟کوچک کردن ؟و غیره ..

تجسم
تجسم یک مسئله و راه حلهای بلقوه آن روش خوبی برای ایجاد راه های مختلف است زیرا مغز به تصاویر واکنش های خلاق تری نسبت به واژرها نشان میدهد.

چه می شود اگر...؟
از خودتان بپرسید اگر فلان کار انجام می شد چه پیامدهایی خواهد داشت؟ چه کار باید بکنید؟چه پیامدهایی روی میدهد؟برای مثال در حدود 80 در صد از آموزشهای فضانوردان به موقعیت های چه می شود اگر ...پاسخ میدهند.

منبع: کتاب 101 تکنیک حل خلاق مسئله، (راهنمای اندیشه نو برای کسب و کار)
تالیف : جیمز هیگینز ، ترجمه : محمود احمدپور داریانی
 

• < قبلی
• بعدی >