منطقه طلایی مدیریت

پول ملي پس از پرواز صفرها

پول ملي پس از پرواز صفرها

در گفت‌و‌گوي «دنياي اقتصاد» با مجري «حذف صفر از پول تركيه» بررسي شد

شش سال پيش، تركيه در سياستي موفق شش صفر از پول ملي خود را حذف كرد

گفت‌و‌گوي اختصاصي دنياي اقتصاد با مجري موفق حذف صفر از پول تركيه

انضباط پولي نباشد، صفرها باز مي‌گردند

مهدي نوروزيان: بيست و يكمين كنفرانس سالانه سياست‌هاي پولي و ارزي روز گذشته به كار خود پايان داد.

از ابتكارات جالب اين دوره دعوت از برخي صاحبنظران و گزارشي از انجام برخي اصلاحات اقتصادي در كشورهاي ديگر بود. يكي از مهمانان، ايلكر بايير معاون اداره نشر بانك مركزي تركيه بود. باير از تجربه حذف صفرها از لير تركيه سخن گفت. در حاشيه همايش فرصتي دست يافت تا با او در خصوص تجربه تركيه گفت‌و‌گو كنيم. دكتر پرستو شجري از كارشناسان پژوهشكده پولي و بانكي در زمينه ترجمه بخشي از سوالات همكاري داشت و دكتر احمد مجتهد روايت اقدامات تركيه در زمينه اجرايي را قبول زحمت كرد و به فارسي بيان كرد.

تركيه يكي از تجربه‌هاي موفق حذف صفر از پول ملي به شمار مي‌رود. مراحل طراحي و اجرايي اين سياست چگونه انجام شد كه كشور شما توانست از لير قديم كه صفرهاي زيادي داشت به لير كنوني گذر كند؟

در ژانويه سال 2004 ميلادي، دولت با ارائه لايحه‌اي به مجلس تركيه خواستار حذف 'شش صفر' از واحد پول ملي شد، زيرا در آن دوره تركيه از نظر تعداد صفر ركورددار بزرگ‌ترين اسكناس‌هاي جهان بود.

مجلس تركيه نيز در 27 ژانويه همان سال اين لايحه را تصويب كرد.

اين قانون مقرر كرد از اول سال 2005 ميلادي با حذف شش صفر از واحد پول تركيه، پول جديدي با عنوان «ليرترك جديد» كه به اختصار (YTL) نامگذاري شد، در كشور به جريان افتاد.

پس از تصويب، قانون بانك مركزي بخشنامه‌اي داشت كه بر اساس آن در طول سال 2005 ميلادي اسكناس‌هاي جديد همراه با اسكناس‌هاي قديمي توزيع مي‌شود و اعلام شد كه از سال 2006 ميلادي اسكناس‌هاي و سكه‌هاي قديمي صرفا توسط بانك‌ها با اسكناس‌هاي جديد معاوضه خواهد شد. اسكناس‌هاي جديد در سال 2005 به جريان افتاد، اسكناس‌ها قديمي از قطع 250 هزار ليرترك شروع و تا قطع 20 ميليون ليري رايج بود، اما اسكناس‌هاي جديد با حذف شش صفر و اضافه شدن كلمه «جديد» به لير منتشر شد و هر لير جديد معادل يك ميليون ليرترك شد. لير جديد در 5 قطعه اسكناس منتشر شد. فرمول معادل‌سازي آن هم اعلام شد؛ بنابراين در سال 2005،هم لير قديم و هم لير جديد جريان داشت.

در انتشار اسكناس‌هاي جديد چه ملاحظاتي را در نظر داشتيد؟

ما تلاش كرديم اسكناس‌هاي جديد به لحاظ طراحي متناسب با اسكناس‌هاي قديم باشد تا از نظر رواني تاثير منفي بر ذهن مردم نداشته باشد. اندازه اسكناس‌ها متناسب با اسكناس‌هاي قبلي بود. به مرور لير قديم را جمع كرديم تا اينكه در سال 2009 تمام اسكناس‌هاي قديمي جمع‌آوري شد. پس از جمع‌آوري اسكناس‌هاي قديم، انتشار اسكناس لير جديد نيز متوقف و اسكناسي كه از سوي بانك مركزي منتشر شد، فاقد كلمه «جديد» بود.

در زمان شروع سياست حذف صفر ميزان لير قديم در دست مردم چقدر بود؟

اطلاعاتي كه جمع‌آوري كرديم نشان داد حدود 800 ميليون قطعه اسكناس لير قديم وجود دارد. به همين دليل به گونه‌اي برنامه‌ريزي شد كه در يك روند تدريجي اين اسكناس‌ها از دور خارج شود.

در كنار بحث اجرايي در زمينه سياست‌گذاري چه كارهايي انجام شد؟

كميته‌اي با رياست بانك مركزي تركيه ايجاد شد تا اين كميته تمامي عمليات مربوط به اجرا را تحت كنترل و نظارت داشته باشد. تركيب اين شورا از وزيران مختلف كابينه بودند، از وزير تجارت گرفته تا وزير دادگستري. اين تركيب با اين هدف بود كه دستگاه‌هاي مختلف در جريان امور و تصميم‌گيرها باشند. براي مثال حضور وزير دادگستري مي‌توانست كمك كند قوانين جديد كه بايد در اين زمينه تغيير كند يا به تصويب برسد فرآيند سريع‌تري به خود بگيرد. در كنار اين ما از تجربه اتحاديه اروپا براي گذار به يك واحد پول اروپاي بهره فراوان برديم. اقدامات آنها را به طور دقيق بررسي كرديم و با شناسايي برخي مشكلات تلاش كرديم در اجراي اين تجربه در كشور خودمان با اين مشكلات روبه‌رو نشويم.

چه مشكلاتي؟

در اتحاديه اروپا شعب بانكي بسيار شلوغ شد، مردم صف‌هاي طولاني جلوي دستگاه‌هاي خودپرداز ايجاد كردند. البته در آنجا بخشي از اين اتفاقات به‌دليل آن بود كه سيستم‌هاي پولي در كشورهاي عضو متفاوت بود. اين مساله موجب شد محاسبه تبديل پول قديم و جديد سخت شود، اما در تركيه اين كار ساده‌تر بود. يكي ديگر از اقداماتي كه ما كرديم تبليغات گسترده در اين زمينه بود. براي اجراي حذف شش صفر از لير تركيه حدود 23 ميليون بروشور چاپ و در سطح گسترده‌اي توزيع شد. تبليغات تلويزيوني زيادي صورت گرفت و حتي در اين زمينه فيلم ساخته شد. آماده‌سازي افكار عمومي براي ما بسيار مهم بود به همين دليل در اين بخش هزينه‌هاي زيادي انجام شد تا مردم هدف از اين كار را درك كنند و بدانند قرار است چه اتفاقي در تركيه صورت گيرد. در زمينه بانكداري الكترونيك هم اقدامات زيادي شد به‌طوري‌كه در زمان اجراي طرح هيچ مشكلي در خصوص بانكداري الكترونيك نداشتيم. در مجموع بايد بگويم تدارك گسترده‌اي در اين زمينه انجام داديم.

يكي از اقدامات مهم در اجراي سياست اصلاح پولي بحث تورم است. در اين زمينه شما چه كاري را انجام داديد؟

وقتي درباره تورم صبحت مي‌كنيم با دو نوع تورم روبه‌رو هستيم تورم بالا يا تورم اندك. اگر در كشوري تورم زياد باشد و اصلاح پولي انجام شود پس از مدتي بايد دوباره مجبور هستند، اصلاحات را انجام دهند. برزيل و آرژانتين جزو اين دسته از كشورها هستند. در اين كشورها به‌دليل وجود تورم چند بار صفر از پول ملي كشورشان حذف شد. در برخي كشور‌ها ابتدا تورم را به حداقل مي‌رسانند و پس از آن دست به اصلاح پول ملي مي‌زنند. در تركيه اتفاق دوم رخ داد.

در كشور ما ابتدا سياست‌هاي تثبيت اقتصادي و تغيير ساختاري انجام شد. نتيجه اين سياست‌ها كاهش تورم از 70 درصد به هفت درصد بود. در واقع در زماني كه تصميم به اجراي طرح گرفته شد، تورم در پايين‌ترين سطح بود.

براي ايران كه تورم دو رقمي دارد و بعضا به بالاي 20 درصد مي‌رسد اجراي اين سياست را چگونه اجرا مي‌كنيد؟

لهستان با 29 درصد تورم دست به اصلاح پول زد و موفق شد.

منظورم تورم مزمن است چون ممكن است اصلاح پول انجام شود، اما بعد از مدتي به‌دليل وجود تورم مجددا صفر‌ها باز گردد؟

بايد سياست‌هاي مالي و پولي درستي اتخاذ كرد و انضباط مالي حاكم باشد. اگر سياست‌هاي پولي و مالي مكمل يكديگر نباشد و نتوان آنها را تنظيم كرد در اجراي سياست اصلاح پول ملي شكست خواهيد خورد؛ بنابراين براي اجراي موفق اين سياست بايد توجه كنيد كه ساختارها ابتدا اصلاح شوند و عواملي كه زمينه ساز رشد تورم است كنترل شود. بر اين اساس مي‌توان مدت اجراي طرح را طولاني كرد و مثلا از پنج سال به 10 سال افزايش داد تا كارها با نظم و انضباط بهتري پيش رود. البته مي‌توان صفرها را حذف كرد و مجددا با افزايش تورم دوباره دست به اصلاح زد گرچه اين روش هزينه‌زا است.

در تركيه سخت‌ترين بخش در مرحله اجرايي و طراحي چه بود؟

در مرحله طراحي، همراه كردن مردم و افكار عمومي است. اطلاع‌رساني درست به مردم به‌طوري‌كه آنان در جريان دقيق كار قرار گيرند، حساس‌ترين بخش است.در مرحله اجرا نيز جمع‌آوري سكه‌هاي قديم كار سختي بود. حجم سكه قديم در زمان اجراي سياست حدود 6 هزار تن بود و اين حجم كار براي ما در زمان تبديل بسيار سخت مي‌كرد. البته شانس آورديم و نيمي از اين ميزان براي تبديل به شبكه بانكي نيامد.

چه توصيه‌اي به كشورهايي داريد كه مي‌خواهند اين سياست را به اجرا درآورند؟

ترس از تورم نبايد در ذهن آنها جايي داشته باشد براي نمونه در تركيه از محل اجراي اين سياست، تورم اتفاق نيفتاد. در تركيه متوسط نرخ تورم در سال اجراي طرح در مقايسه با سال قبل از آن دو درصد پايين آمد. نگراني وجود دارد در زمان تبديل قيمت كالاها از جديد به قديم با رند كردن قيمت‌ها كالاها گران‌تر شود، تجربه ما نشان داد اين اتفاق را هم مي‌توان كنترل كرد. از 1800 قلم كالا كه در آن زمان ما بررسي كرديم حدود 150 قلم افزايش قيمت داشت ديگر كالاها نه تنها افزايش قيمت نداشتند، بلكه بعضا با كاهش قيمت همراه شدند؛ اما كار اصلي اين است كه زمينه‌هاي رواني آماده شود و ساختارها تغيير كند. تاكيد مي‌كنم در زمينه انتظارات آتي و مسائل رواني بايد خيلي كار كرد.

 

 

درس‌هايي از تركيه

بايد سياست‌هاي مالي و پولي درستي اتخاذ كرد و انضباط مالي حاكم باشد. اگر سياست‌هاي پولي و مالي مكمل يكديگر نباشد و نتوان آنها را تنظيم كرد در اجراي سياست اصلاح پول ملي شكست خواهيد خورد.

اطلاع‌رساني درست به مردم به‌طوري‌كه آنان در جريان دقيق كار قرار گيرند حساس‌ترين بخش است.در مرحله اجرا نيز جمع‌آوري سكه‌هاي قديم كار سختي بود. حجم سكه قديم در زمان اجراي سياست حدود 6 هزار تن بود و اين حجم كار براي ما در زمان تبديل بسيار سخت مي‌كرد.

ما تلاش كرديم اسكناس‌هاي جديد به لحاظ طراحي متناسب با اسكناس‌هاي قديم باشد تا از نظر رواني تاثير منفي بر ذهن مردم نداشته باشد.

 

منبع : دنیای اقتصاد

• < قبلی
• بعدی >